Zinnige Noorderlingen: Mathilde de Vriese

Voor ons laatste interview in de reeks ‘Zinnige Noordelingen’ sprak Juliejet Bakker met Mathilde de Vriese. Mathilde is beeldend kunstenaar en richtte samen met haar man De Zamenhof op, een boeddhistisch meditatiecentrum in de buurt van het Vliegenbos. Zinnig Noord werkt regelmatig samen met Mathilde. Zo is zij verantwoordelijk voor de vormgeving van het Zinnig Noord project, Vriendschap in Twaalf Brieven. Alle reden dus om haar beter te leren kennen.

 “Ik beschouw wat ik maak als inspiratie uit een grotere bron waarvoor ik me moet openen."

Wat is jouw link met Zinnig Noord?
Ik woon nu 20 jaar in Amsterdam Noord. Al een behoorlijke tijd dus. Een aantal jaar geleden zijn mijn man en ik de Zamenhof begonnen. Dat is een meditatieve boeddhistische ruimte; een plek om tot rust te komen om daarna, met meer energie, weer het dagelijks leven in te stappen. Kort na de start van de Zamenhof zag ik iets over Zinnig Noord. Ik heb gebeld en afgesproken om eens met elkaar van gedachten te wisselen en om dingen samen te organiseren. Ik had een hele goede klik met Arjette en Jonatan en we hebben een aantal dingen georganiseerd.

Ik las op de website van de Zamenhof dat je op Boeddhistische gronden vaart in je leven. Kun je uitleggen wat je hiermee bedoelt?
Ik ben van huis uit niet religieus opgevoed, maar zingeving was een belangrijk onderdeel van de opvoeding. Wij zijn gevoelig opgegroeid; voor de natuur, voor schoonheid, voor diepgang. Van jongs af aan heb ik een soort religieuze ervaringen gehad. Ik was dan in mijn eentje in de natuur en ging in gesprek met God of met wijze raadsvrouwen of -raadsheren. Ik riep altijd iets aan om mij te helpen, om antwoorden te geven op prangende levensvragen.

Het boeddhisme kwam op mijn pad doordat ik iemand leerde kennen bij wie ik op zang- en stemtraining zat en zij hield zich bezig met het Zen boeddhisme. In de jaren die volgden zijn mijn man René en ik met haar meegegroeid. We gingen naar Japan waar we in training zijn gekomen bij een Japanse priester. Zo werden we 20 jaar geleden heel actief in de Zen boeddhistische oefening.

Wat maakt dat jij je daar zo bij thuis voelde?
Meditatie. 25 minuten in stilte zitten met elkaar. Waarin je echt naar binnen gaat en een kwaliteit van één-zijn uitnodigt. Dankzij oefening ervaar ik schoonheid, eenvoud en eenwording. Je hebt in het Boeddhisme drie juwelen: de Boeddha, een goddelijke kwaliteit die overal in zit. De Dharma, is het leren, dat zijn de oefeningen. En de sangha, is de gemeenschap waarmee je oefent. Deze laatste is voor mij belangrijk. Tijdens gezamenlijke oefening doe je allemaal hetzelfde, wat volgens mij heel mooi is.

Kun je een voorbeeld geven op welke wijze zingeving terugkomt in jouw werk?
Op momenten dat ik het even niet meer weet of als mijn energie vastloopt, dan zeg ik een sutra op. Dat is een soort kort gebed. Dan komt er weer adem en flow. De hart sutra bijvoorbeeld, dat is een mantra waarin wordt gezegd ´gegaan gegaan naar de overkant, aangekomen, aangekomen´. Dankzij deze sutra heb ik een hele grote golf geschilderd met allemaal bootjes erop die naar de overkant gaan. Dat is een heel duidelijke toepassing van het spirituele in mijn schilderwerk.

Met het Japanse Zen schilderen druk je uit wat uit het universum komt. Je moet zelf een stapje achteruit zetten om het te laten komen. Je kunt jezelf zien als een radio die zich afstemt op de grote inspiratie, op iets dat wil of mag komen. Ik beschouw wat ik maak dan ook als inspiratie uit een grotere bron waarvoor ik me moet openen. Ik probeer mezelf al heel lang voor te houden, dat ik het mag zien als niet van mij. Het is natuurlijk wel van mij, want ik druk het uit. Maar waar het vandaan komt is groter dan ik. En daarmee stroomt het wel door iets wat de ene keer ruim is en een andere keer verkrampt. Het is niet zo dat ik het voel komen en dan ga zitten. Ik moet altijd zeggen ‘en nu ga ik zitten’. Soms heb ik een idee, maar heel vaak komt het gewoon, laat ik het komen.

Het voordeel van deze werkwijze is dat je je ego niet te groot maakt. Het is heel verleidelijk om te denken ´dat heb ik mooi gemaakt´. Ik heb gemerkt als ik meer toesta dat het niet alleen van mij is, dat het mooier wordt, dat het meer mensen aanspreekt, dat het vrijer de wereld in gaat.

Wie of wat is jouw community op dit moment?
Mijn community is nu de Zamenhof. We hebben kort geleden uitgeschreven wat onze sangha, onze gemeenschap, is: er zijn mensen die een langere commitment hebben en er is een grotere kring mensen die met minder grote regelmaat komen. We hebben ook uitgeschreven wat het belang is van onze Sangha. Wij hebben afgelopen driekwart jaar vier keer per week ochtendmeditatie gedaan via Zoom. Er waren toen mensen bij die een paar keer per week inlogden voor de meditatie. Je voelt dat het voor sommige mensen een terugkerend houvast is. Daarmee voelen we nu sterker de verantwoordelijk dat dit een groep mensen is waarmee we samen oefenen en die daar op rekenen.

Zinnig Noord heeft dit jaar als thema ‘Grond’. Heb jij daar associaties mee?
Goed plan! En laat iedereen dan vooral voor zichzelf bepalen waar je grond kunt vinden. Ik vind grond in tekenen, schrijven, mooie dingen maken, oefenen met meditatie. Absolute grond is voor mij het gebed. Grond is dus individueel. Community kan ook grond zijn, maar het is zaak om individueel te bepalen bij welke community je graag bent. Niet elke community werkt voor iedereen. Bovendien moet je bij elke community iets van je individualiteit inleveren. Het is daarom belangrijk dat je je eigen smaak mag vinden. Uit mijn geschiedenis vind ik het heel waardevol dat ik 20 jaar bij dezelfde community heb gezeten. Dan leer je mensen echt goed kennen, in hun ups en downs.

Heb je een anekdote van hoe je zag dat jouw werk iemand anders heel erg raakte?
Ik laat mensen een tijdje voor mijn werk zitten in mijn atelier, ook alleen. Ga er maar eens bij zitten. Open je hart. Neem er de tijd voor. Daarmee openen ze zich voor het werk, meer dan voor wat ze in hun hoofd mooi en lelijk vinden. Ik geef ze de tijd om te resoneren: Wat doet het je en waar heb je behoefte aan?

Is er nog iets dat je zelf wilt toevoegen?
Ik vind het leuk om Zinnig Noord een stukje mee te maken. Zij zijn al vrij vroeg gaan inzetten op community: niet alleen hapsnap mooie avonden, maar ook groepjes om die avonden mee vorm te geven. Zinnig Noord heeft een scheppende kwaliteit in zich die ik heel mooi vind. Ik denk dat de kerken zich er van bewust moeten zijn dat zoiets nooit commercieel kan en dat ze hier altijd aan moeten bijdragen. Enerzijds mogen de kerken blij zijn dat Zinnig Noord dit wil doen, anderzijds kan de kerk waardering hebben voor zichzelf dat ze zichzelf op deze manier betrokken maakt bij jonge mensen.