Blog: het Stoïcijnse Geheim bij Tegenspoed

In zware en onzekere tijden keren mensen zich vanouds tot profeten, predikers en filosofen voor antwoorden en houvast. En wij? Waar moeten wij het zoeken? Bij christelijke troost en naastenliefde, of bij oosterse meditatie? Een onbekendere, maar intereesante kandidaat is het stoïcisme, dat weerbaarheid en dankbaarheid belooft in tijden van tegenslag. Ook evenwichtig leven?

"Wees zo onverschillig mogelijk over de dingen waar je geen controle over hebt."

Bij onze eerste editie van ZIN! vertelt Michiel van Dam over de kunst van evenwichtig leven. Michiel ontdekte de waarde van de Stoa aan den lijve toen hij gediagnosticeerd werd met MS, zo vertelt hij op Zoom bij de ZIN! bijeenkomst 22 april. Daarmee is hij de enige praktiserende stoïcijn die ik ken en hij breekt graag een lans voor deze manier van leven. Maar wat is het Stoïcisme precies? Luister maar naar oom Epictetus: "Je moet niet verlangen dat de dingen gebeuren zoals jij wilt dat ze gebeuren, maar je moet de dingen willen zoals ze gebeuren: dan zal je levensweg gelukkig zijn."

Klinkt goed, hoe doe je dat? Eerst even de stoïcijnse levens filosofie in drie zinnen. Regel 1. Dingen die in je leven gebeuren zijn zelf neutraal; het oordeel goed of slecht ontstaat in jouw perceptie. Regel 2. Maak je alleen druk over de dingen waar je invloed op uit kunt oefenen, wees zo onverschillig mogelijk over de dingen waar je geen controle over hebt. Dat brengt ons bij regel 3. Richt je op je reactie. Op veel dingen die gebeuren heb je geen invloed, maar op je reactie daarop, op je oordeel wel. Een kat poept in je tuin en je wordt boos - of niet. Je mist de trein en raakt even in paniek - of niet? Je krijgt corona en …

Makkelijker gezegd dan gedaan; eventjes je perceptie op de realiteit bijstellen? Het geheime ingrediënt van de Stoïcijnen is voorbereiding en dat kun je doen met de oefening van ‘Praemeditatio Malorum’, vaak vertaald als ‘negatieve visualisatie’. Het houdt in dat je dingen die mis kunnen gaan in je dag (Zoom doet het niet, telefoon valt stuk) levendig voorstelt en verkent wat er gebeurt, zonder al te veel in te kleuren met emoties of oordelen. Gebeurt het echt, dan ben je al voorbereid en raakt het je minder.

Klinkt niet per se fijn. Hoeveel dingen kunnen er wel niet mis gaan? En wat als ze niet gebeuren, is de investering dan voor niets? En moet je al dat lijden eigenlijk wel opzoeken? Volgens Triodos, groeit immers alles wat je aandacht geeft en  volgens sommigen trek je zelfs dingen aan door ze te visualiseren.

"Het opruimen van de poep kost aanzienlijk minder energie dan het boos zijn op die kat"

Ik besluit het gewoon maar eens uit te proberen. Een kat poept in mijn tuin, alweer. Onze online ZIN! bijeenkomst wordt niets. En mijn verbeelding laat dan ook mijn dochtertje van anderhalf nog eens van de kade in het water vallen. Lichte paniek. Maar als je gewoon doorademt en je niet teveel door emoties laat opfokken, dan blijkt minder eng om bij de dingen te verblijven dan gedacht.

Het schept dus ruimte in jezelf. Eerst ruimte voor je angst of je zorg en als die daarna oplost ontstaat er ruimte voor dankbaarheid. Want er is helemaal niets aan de hand, er gaat helemaal niets mis op het moment. En hoe erger je visualisatie is, hoe belangrijker het kennelijk voor je is.   Dus tel je zegeningen maar even. En als je ook last hebt van katten die je tuin schijten, neem dan van mij aan: Het opruimen van de poep kost aanzienlijk minder energie dan het boos zijn op die kat – én het opruimen van de poep.

Boekentip: Marcus Aurelius – Overpeinzingen. Bestel het bij je lokale boekhandel of download de PDF. http://www.arsfloreat.nl/documents/Overpeinzingen.pdf

Door Jonatan Bartling